در جامعه جدید اعتیاد پدیده ای محلی نیست بلکه پدیده ای جهان شمول است که متأثر از فرایند جهانی شدن است.برای مبارزه و مقابله با آسیب های اجتماعی بویژه اعتیاد به مواد مخدر، صرفا کارهای عادی و روتین کافی نیست، بلکه در این راستا دستگاه های ذیربط باید اقدامات ویژه و فوق العاده انجام دهند.

مدیران و مسئولان باید در رابطه با موضوع مقابله با اعتیاد در جامعه، احساس مسئولیت و اهتمام ویژه داشته باشند.امروزه اعتیاد به عنوان یک پدیده اجتماعی گریبانگیر جامعه شده است. طبق آمارهای ارایه شده جدید از سوی مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر که آمار مصرف کنندگان مواد مخدر از یک میلیون و سیصد هزار نفر در سال 90 به دو میلیون و هشتصد و هشت هزار نفر رسیده است که همین موضوع نشانگر افزایش2 برابری تعداد معتادان است. برخی از آمارهای غیر رسمی تعداد معتادان در استان فارس را نزدیک به 200 هزار نفر اعلام کرده اند. در این میان شاهد هستیم که دستگاه های مختلفی برای مبارزه با این پدیده دخیل هستند و جزیره ای عمل کردن دستگاه ها باعث شده که برای مقابله با این پدیده نتیجه خوبی حاصل نشود. برخی از کارشناسان بر این باورند اگر یک دستگاه مشخص برای مبارزه با کالای قاچاق یا مواد مخدر داشتیم و بقیه دستگاه‌ها همکار آن بودند، اوضاع متفاوت بود.

مبارزه با مواد مخدر باید قبل از وقوع و به‌ صورت پیشگیرانه انجام شود چراکه خطر موادمخدر جدی است و همه آحاد جامعه موظف به مبارزه با این سیل خانمان برانداز هستند.
در حوزه موادمخدر 20 دستگاه عضو ستاد مبارزه با موادمخدر هستند و با توجه به عملکرد هر مجموعه، بودجه ای متناسب با آن برای مبارزه با مواد مخدر اختصاص می یابد اما چه اتفاقی افتاده که در این حوزه تاکنون نتایج مثبتی حاصل نشده است.

برخی از کارشناسان بر این باورند اعتیاد در حال زدن شاهرگ حیاتی جامعه است و زمان آزمون و خطا در مبارزه با اعتیاد گذشته است و بر این اساس برخی از رسانه های فارس به برگزاری سلسه نشستها به موضوعاتی از جمله اعتیاد و مسئولان، اعتیاد و خانواده، اعتیاد و رسانه، اعتیاد و پیشگیری، اعتیاد و تهدیدها، اعتیاد و آسیبها، اعتیاد و اشتغال و اعتیاد و راهکار می پردازند که در اولین نشست به موضوع اعتیاد و مسئولیتها پرداخته شده است.

در این میزگرد سردار سیروس سجادیان فرمانده سابق انتظامی استان فارس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین، کرامت الله راسخ دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی جهرم، مهدی جباری دکترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور شیراز و دکتر مجید چهاره چریک استادیار علوم ورزشی - تربیتی دانشگاه شیراز حضور داشتند.

سردار سیروس سجادیان: در خصوص اعتیاد که برآیند تهدید مواد مخدر است سه موضوع را لازم است مدنظر قرار داد؛ تولید موادمخدر، توزیع موادمخدر و مصرف موادمخدر.
برای اینکه بتوان پدیده اعتیاد را مهار یا کنترل و یا در جامعه حذف کرد باید بررسی کرد که چه فرآیندیهایی طی میشود تا پدیده اعتیاد بروز و ظهور کرده و افراد جامعه معتاد شود. لذا چنانچه اعتیاد را جرم و معتاد را مجرم بدانیم، به نظر بنده برای جلوگیری از بروز جرم اعتیاد یا به تعبیری که گفته میشود آسیب اجتماعی، برای تامین نظم اجتماعی و احساس امنیت در جامعه لازم است پنج گام برداشته شود که به ترتیب عرض خواهم کرد؛

گام اول پیش بینی است؛ کشورمان ایران اسلامی در همسایگی افغانستان بزرگترین تولید کننده موادمخدر در منطقه است و این کشور از شرق با دیگر کشورهایی همسایه است که در آن کشورها برای حمل چند گرم موادمخدر مجازات های سنگینی در نظر گرفته میشود.

در کشور ما بیشترین موادی که مصرف می شود تریاک و مشتقات آن است؛ لذا برای پیشگیری از وقوع جرم اعتیاد که براِیند تمام فرآیندهای اعتیاد میباشد لازم است که پیش بینی بروز هرگونه تهدیدی در دستور کار مسئولین قرار گیرد. باید بدانیم جمهوری اسلامی ایران دارای حدود و صغوری است که ورود مواد سنتی از شرق و موادمخدر صنعتی از غرب کشور و بعضا در داخل کشور است که برای مهار و کنترل این پدیده نامیمون باید مسئولیت ها مشخص شود؟ که مسئولیت پیش بینی در فرآیند اعتیاد بر عهده کدام سازمان و نهاد است؟

اگر مواد مخدر را به عنوان یک تهدید بدانیم که تهدید همواره یک عامل بیرونی است، لذا تشخیص و اعلام خصوصیات و میزان این تهدید بر عهده کدام حوزه های مسئول در کشور است و نقش آنان تاکنون به چه میزان موثر و اثرگذار بوده است.

کرامت الله راسخی: موضوع مبازره با موادمخدر دارای سه مسئولیت جهانی، ملی و خانوادگی است. مسئولیت جهانی در اختیار ما نیست اما با این وجود باید در سطح جهانی تدابیری برای مبارزه با موادمخدر و اعتیاد اتخاذ شود.

البته به نظر می رسد در حوزه مبارزه با موادمخدر سازمانهای بین المللی و کشور ایران تا حدی موفق بوده است. در حوزه مسئولیت ملی باید این موضوع را هم در سطح خارجی و هم در سطح داخلی مورد توجه قرار داد. در حوزه سیاستهای خارجی باید همکاری با نهادها و موسسات بین المللی را در دستور کار قرار دارد و هم اینکه با کشورهای همسایه همکاری دو جانبه داشت.البته باید تعیین سیاستهای راهبردی در سیاستهای داخلی را نیز مدنظر داشت.

مهدی جباری: با بررسی آمارها می توان به این موضوع پی برد که 40 درصد از افرادی که در کمپهای اعتیاد نگهداری می شوند پس از رهایی بار دیگر معتاد میشوند و نیم درصد از جرم و جنایتها و بزهکاری های جامعه توسط معتادان است. بعد از جنگ به دلیل مشروعیت بخشی به سرمایه و سرمایه گذار و طمع به دست اوردن پول قلمبه باعث دش که افرادی به سمت قاچاق موادمخدر گرایش پیدا کنند.علاوه بر این سرخوردگی ناشی از عدم موفقیت در کسب ثروت و پول باعث شد جوانان به سمت لذت جویی بروند و نتیجه آن همین است که می بینیم این همه معتاد.
علاوه بر این سرخوردگی هایی که برای افراد به وجود آمد منجر شد که افراد دچار افسردگی و اضطراب شده و به سمت موادمخدر گرایش پیدا کنند.

مجید چهارده چریک: به اعتیاد نباید به عنوان یک پدیده نگاه کرد زیرا مکانیزم آن مشخص است. کشورهای ثروتمند با موادمخدر به دنبال این هستند که اولا بر روی کشورهای دیگر سلطه کلی داشته و دوم اینکه کنترل جمعیت را به دست بگیرند و اینکه به دنبال سود آوری هم هستند. البته باید توجه کرد که کنترل جمعیت فقط کوچک کردن جمعیت نیست بلکه کنترل افکار و روش زندگی است.

سردار سجادیان: گام دوم پیشگیری است؛ 

برای جلوگیری از ورود موادمخدر سنتی و ترکیبات مواد مخدر صنعتی لازم با بهره گیری از ابزار و امکانات لازم و بدانیم که چه باید کرد؟ و با داشتن برنامه های کاربردی تلاش کرد که مواد مخدر وارد کشور نشود.

گام سوم مقابله؛ در صورت تلاش مافیان موادمخدر به انتقال مواد به داخل کشور باید مقابله جدی و سازمان یافته کرد، لذا در این مرحله باید سعی و تلاش کرد که از ورود موادمخدر به داخل کشور جلوگیری و نیروی انتظامی را یاری کرد.

گام چهارم درمان؛ در صورت عدم توفیق در جلوگیری از ورود مواد مخدر و توزیع آن در سطح جامعه و مورد مصرف افراد قرار گرفت، لازم است ضمن شناسایی افراد برای درمان آنان برنامه ریزی و توسط سازمانهای مسئول درمان افراد صورت پذیرد.

گام پنجم کنترل؛ در حال حاضر علی رغم تلاش هایی که صورت پذیرفته کنترل پس از درمان وجود ندارد، در نظر بگیرید حالا فرد را آوردیم و ترک دادیم آیا کنترل یا و نظارتی بر روی او پس از درمان وجود دارد؟ آیا امکانات لازم را برای برگشت فرد به جامعه فراهم کرده ایم؟ آیا برای پذیرش افراد در جامعه فرهنگ سازی کرده ایم؟ و آیا..........؟؟؟؟

راسخ: در حوزه اعتیاد باید آموزش و آگاهی را درباره پیامدهای اعتیاد در دستور کار قرار داد. در حوزه موادمخدر اگر بخواهیم موفق شویم باید سیاست مبارزه با اعتیاد به صورت هماهنگ اجرایی شود و در وهله اول باید این مبارزه ملی باشد در غیر این صورت موفق نخواهیم بود. متاسفانه در کشور ما مبارزه با موادمخدر به پایین ترین سطح یعنی نیروی انتظامی سپرده شده است در صورتیکه نباید اینگونه باشد و در صورتی می توان موفق بود که بعد جامعه شناختی تغییر ساختار جامعه مدرن را مدنظر قرار داد. الان وقت آن است که کشور در حوزه موادمخدر رو بازی کند. متاسفانه بر اساس آمار 54 درصد از معتادان ما شاغل هستند و کسی به سراغ موادمخدر می رود که به سطحی از رفاه رسیده باشد.

جباری: در برخورد با مفاهیم نظام سرمایه داری مواجهه مذهبیون خودش از عوامل این گسترش است و فکر نمی کنم پلیس موفق باشد چون ساقی هایی که به رده های بالای توزیع مواد وصلند خودشان معتادند.خطای رخ داده در جامعه شناسی پزشکی این است که معتاد را بیمار فرض می کنند بیمار کسی است که از انجام فعالیت های اجتماعی خودش معاف است و اخلاقیات در بیشتر موارد برای بیمار معلق است اگر این را به معتاد نسبت دهیم این وظایف را از او سلب کردیم . بیماری یک جبر است ولی اعتیاد اختیار است.

چهارده چریک: یکی از موضوعات اساسی در کشور ما این است که منافع فردی بر منافع گروهی ارجحیت دارد. متاسفانه طی چند سال قبل در یک بازرسی که از خوایگاه دانشجویی انجام شد در کمتر از دو ساعت بیش از سه کیلوگرم موادمخدر کشف شد که این آمار نگران کننده است. این رو برای مهار این پدیده به یک برنامه ریزی دقیق و اصولی نیاز است.

راسخی: در حوزه درمان معتادان باید آنها را از غیراجتماعی بودن اجتماعی کرد. اگر بخواهیم پدیده اعتیاد را در کشور حل کنیم باید رفع مشکلات جوانان در اولویت باشد. باید در سیاست کلان کشور در موضوع جوانان بازبینی شود. امروزه الگوهای رفتاری متفاوت است و یکی از این الگوها لذت بردن از زندگی است جامعه که مرفه می شود می خواهد طریقه زندگی خود را تغییر دهد و از الگوهای مصرفش هم برخوردار است و شکل گیری این طبقه جدید بزرگترین دستاورد انقلاب است و پیامدهای گوناگونی دارد. به عنوان نمونه تظاهرات خیابانی و جنبش های انتخاباتی که براساس هیجانات است، یکی از جلوه های ظهور این طبقه استفاده از موادی است که هم لذت بخش است و هم اینکه فرد را تا حدودی از فشار زندگی مدرن مصون می کند ولی موقت است. بخشی از این موضوع اجتناب ناپذیر است و با این اجتناب ناپذیر بودن می توان به شکل های گوناگون مبارزه کرد و راه هایی برای مقابله با آن پیدا کرد.

جباری: در بحث درمان معتادان قرنطینه زندانها موفق تر از کمپها و... عمل کرده است. علاوه بر این NA نیز برای درمان معتادان موفق بوده که دللی آن هم احساس همدلی و دلبستگی بین افراد است از این رو به نظر می رسد که باید در هر محلی یک NA در نظر گرفته شود و برای درمان معتادان از این طریق اقدام کرد.

سردار سجادیان: با در نظر گرفتن علل و عوامل فراملی، حکومتی، اجتماعی و فردی برای مبارزه یا مهار و یا کنترل ورود، توزیع و مصرف موادمخدر در جامعه لازمه موفقیت در کار تدوین نقشه راه میباشد.

امید که مسئولین امر ضمن توجه به پدیده فراگیر اعتیاد، برای تقویت امنیت و افزایش احساس امنیت در جامعه و خانواده تلاش های مضاعفی را با اعمال مدیریت راهبردی معمول دارند و جامعه ای عاری از پدیده شوم اعتیاد که مادر اکثر جرایم اجتماعی در جامعه میباشد را برای مردم به ارمغان آورند.